Agresja – (jak podaje Słownik wyrazów obcych) – to psychologiczne zachowanie się zmierzające do wyładowania niezadowolenia lub gniewu na osobach lub rzeczach. Z przemocą kojarzą się następujące pojęcia: złość, gniew, przezwiska, kłótnie, niszczenie, zaczepianie, wulgaryzmy, szantaż, zastraszanie, ośmieszanie, wyżywanie się.
Maria Szymanek
Temat: Jak radzić sobie z agresją wśród dzieci i młodzieży?
Agresja – (jak podaje Słownik wyrazów obcych) – to psychologiczne zachowanie się zmierzające do wyładowania niezadowolenia lub gniewu na osobach lub rzeczach. Z przemocą kojarzą się następujące pojęcia: złość, gniew, przezwiska, kłótnie, niszczenie, zaczepianie, wulgaryzmy, szantaż, zastraszanie, ośmieszanie, wyżywanie się. Wyróżniamy dziesięć trendów sprzyjających zachowaniom agresywnym młodzieży. Są to: 1. Nasilanie się przemocy. 2. Rosnący brak respektu dla rodziców i nauczycieli. 3. Nasilenie przestępczości. 4. Posługiwanie się wulgarnym językiem. 5. Odrzucanie wartości etycznych. 6. Brak poczucia odpowiedzialności i odwagi cywilnej. 7. Nasilenie autodestrukcyjnych zachowań. 8. Relatywizm moralny. 9. Wczesna inicjacja seksualna.
Etapy zachowań agresywnych: ETAP I – Dziecko rodzi się z trudnym temperamentem, objawy niedostosowania są widoczne już na etapie przedszkolnym, dziecko takie cechuje nadmierna nadpobudliwość. ETAP II – Dziecko reaguje agresją na każdy konflikt. Występują problemy w sferze zachowań emocjonalnych; dziecko nie potrafi budować więzi z rówieśnikami, ma problemy w nauce, niskie poczucie własnej wartości, występują stany depresyjne.
ETAP III – Dziecko ukrywa lub przemilcza nowe problemy zachowań (kłamstwa, wagary, kradzieże), przyłącza się do przestępczych grup młodzieżowych, bierze udział w wykroczeniach, grozi mu sąd dla nieletnich. Brak zaspokojenia jakiejś potrzeby to frustracja. Emocjonalna potrzeba jest gniew, złość, a przejawem tych emocji jest agresja. Co myśli dziecko agresywne? · Dorośli nie lubią mnie i nie zaspakajają moich potrzeb. · Świat jest niebezpieczny, agresja jest najlepszym sposobem obrony. Agresja nie jest wrodzona, jest to zachowanie wyuczone. Wyróżniamy trzy szkoły agresji: 1. Dom rodzinny. 2. Szkoła. 3. Media. Czynniki wpływające na destrukcyjne zachowanie dzieci i młodzieży tkwiące w rodzinie: · brak czasu na przebywanie z dzieckiem i towarzyszenie mu przy rozwiązywaniu przez niego różnych zadań i problemów wynikających z zadań rozwojowych, obowiązków oraz oczekiwań rodziców, nauczycieli, społeczeństwa, własnych, · przekazywanie sprzecznych informacji o jego zadaniach celu i sensie życia oraz wartościach, · nieumiejętność komunikowania przez dorosłych osobistych problemów w sposób zrozumiały dla dziecka i aktywizujący go do współdziałania, a nie wywołujący poczucie zagrożenia, · konflikt między rodzicami, · odsuwanie dzieci od niektórych spraw jako osób niewystarczająco kompetentnych, · niezróżnicowany sposób komunikacji interpersonalnej na poziomie emocjonalnym i poznawczym, · pozwalanie na łamanie norm, jeżeli przynosi to pewne doraźne korzyści, · nadopiekuńcze wyręczanie w myśleniu i działaniu. Te czynniki uniemożliwiają prawidłowy rozwój emocjonalny i intelektualny, hamują rozwój poczucia sprawstwa i odpowiedzialności, a także spychają dziecko na margines życia rodzinnego. Są to również poważne przeszkody w kształtowaniu się tożsamości, własnej odrębności, poczucia wartości ważności.
Czynniki wpływające na destrukcyjne zachowania dzieci i młodzieży rozpoznawane w środowisku szkolnym: · brak osobowego, podmiotowego podejścia do uczniów, nastawienie na klasę (grupę), jej globalne sukcesy, a nie pojedynczego ucznia, · brak wiedzy nauczycieli oraz gotowości do poznawania i poszukiwania informacji o kontekście społecznym, w jakim poszczególny uczeń funkcjonuje; tymczasem jest to elementarny wymóg zrozumienia i udzielenia rady, pomocy wsparcia, nauczania i wychowania, · nieangażowanie się nauczycieli w kształtowanie się osobowości i charakteru uczniów, pomijanie problemów moralnych w dydaktyce szkolnej, · ucieczka do działań wychowawczych, a szczególnie tych które zakładają uwyraźnienie wartości i uczą ich urzeczywistniania · niedocenianie przez nauczycieli mechanizmu naśladownictwa jako przekazu o rozpowszechnionych i aprobowanych w społeczeństwie stylach życia, · brak wyraźnych wzorców osobowego odnoszenia się do innych ludzi, mówienie o sprawiedliwości, miłości, uczciwości, życzliwości bez możliwości zauważenia przez uczniów człowieka sprawiedliwego, życzliwego, miłującego, uczciwego itp., · niedocenianie instrumentu dezaprobaty, sprzeciwu, tzn. różnych form wychowawczego przymusu jako środka prowadzącego do osiągnięcia celów wychowawczych, · trudności nauczycieli ze sprecyzowaniem i realizowaniem ogólnych celów wychowawczych szkoły, wyrażających jeden najważniejszy – „pomóc człowiekowi, by bardziej być człowiekiem”. Media wyzwalają następujące postawy: · efekt sprawcy, · efekt ofiary, · efekt świadka (bierny udział, obserwator).
Czynniki wyzwalające agresję, a tkwiące w osobowości dzieci i młodzieży to: 1. Poczucie osamotnienia i odrzucenia. 2. Poczucie krzywdy. 3. Nadmierna potrzeba brania od innych, a brak umiejętności dawania. 4. Nieumiejętność przebaczania 5. Brak treningu dotyczącego pracy nad sobą, kształtowania własnej osobowości, szczególnie w obszarze rozwoju moralnego. Jak radzić sobie ze złością? Proste ćwiczenia: · ćwiczenie z wyrzucaniem rąk do przodu, · kopanie wyimaginowanego przeciwnika, · paradoksalne wykrzywianie twarzy, · krzyk bezpieczny. Po czym poznać tłumienie złości? Objawy zewnętrzne: · drapanie po głowie, · obgryzanie paznokci, · wyginanie palców, · skubanie wąsów i brody, · „przemywanie” twarzy, · poprawianie fryzury, · pocieranie nosa, dłoni, · gwałtowna gestykulacja. Zmianie postaw sprzyjają treningi proponowane przez psychologów. 1. Trening zastępowania agresji. Czuję się wściekły – co robię? – co powinienem robić? Jest to trening empatii – wczuwania się w role. Chodzi jednak o to, aby nie utrwalać zachowań agresywnych. Trening ten ma na celu konfrontacje z konsekwencjami zachowań agresywnych. 2. Trening umiejętności społecznych- sprzyja on budowaniu pozytywnych kontaktów interpersonalnych, poznawaniu własnych emocji, wnioskowania moralnego. Jak rozpoznać ofiarę przemocy? · Jest wyśmiewana, podporządkowana, często ignorowana, zdominowana, inni urządzają sobie zabawę jej kosztem, · płacze, wychodzi przegrana, książki, rzeczy są rozrzucone, · ma sińce, zadrapania, · cierpi, depresja, trzyma się blisko dorosłych, ma trudności w wypowiadaniu się. Jak rozmawiać z ofiarą przemocy? Trzeba pamiętać, że nie czuje się ona bezpiecznie, stara się zachować w tajemnicy sytuacje znęcania się i osoby sprawców. Jest przestraszona. Często ofiary przemocy wymuszają na rodzicach milczenie. Ofiara przemocy musi dostać zapewnienie o ochronie. Ochrona ma prawo informowania o sprawcach. W szczególnie trudnych sytuacjach należy z ofiarą i jej rodzicami omówić profesjonalna pomoc. Niezależnie od tego, czy rozmawiamy z ofiara, czy ze sprawcą przemocy, należy jasno opisać zachowanie ucznia, jasno powiedzieć, co widzimy. Należy zapewnić ucznia, że chcemy mu pomóc, a nie osądzać i karać. Chodzi o to, aby przerwać przemoc. Trzeba dać uczniowi szansę wypowiedzenia się; wysłuchać go uważnie, jak mówi osobie i o sytuacji w szkole. Nie negować wypowiedzi. Reasumować – jak go zrozumiałeś. Jeśli uczeń milczy – wróć jeszcze raz do swojej chęci pomocy. Należy nazwać swój cel – wspólne działanie na rzecz przerwania przemocy, zaprosić do współpracy, potraktować jak eksperta w tej dziedzinie.
Ogólne zasady jak przeciw działać agresji? 1. Dyscyplina i konsekwencja od początku. 2. Priorytety dotyczące dyscypliny. 3. Wypracowanie reguł domowych (współpraca z rodzicami). 4. Ograniczenie restrykcji tyko do koniecznych. 5. Uczyć, jak postępować (konkretne przykłady). 6. Okazywać uczucia i wspierać dziecko. 7. Ustalić granice, których przekraczać nie wolno. 8. Towarzyszyć dziecku, wspierać je we wchodzeniu w życie. 9. Uzasadniać przyczynę wprowadzania dyscypliny. 10. Uważnie słuchać wypowiedzi dziecka (opowiedz o tym, a nie dlaczego to zrobiłeś?) 11. Przygotowywać dziecko do życia. 12. Interesować się tym, co robi, a nie dlaczego. 13. Ukazywać wartości dobrego zachowania, wzmacniać je, chwalić. 14. Po złym zachowaniu konsekwencje muszą być natychmiastowe. 15. Tłumić niewłaściwe zachowania w zarodku. 16. Polecenia i oczekiwania formułować w jasny sposób. 17. Mówić o tym, co wolno, a czego nie wolno. 18. Uczyć odpowiedzialności. 19. Konsekwencja w postępowaniu. 20. Włączać starsze dzieci w rodzinne dyskusje (rozmowy o wartościach). 21. Rozmawiać z dzieckiem o uczuciach. 22. Skutecznie jest powiedzieć: jesteś ważny. 23. Nie przyklejać negatywnych etykietek (lepiej powiedzieć: nie zgadzam się, nie podoba mi się) i nie wpisywać w role. 24. Stosować stanowcze wymagania moralne. 25. Uczyć kompromisu 26. Zachęcać o negocjowania. 27. Kontrolować sytuację.
Zasady ks. Jana Bosko w pracy trudną młodzieżą.
Agresywny – to znaczy nieufny, niepewny, nie wierzy w siebie. Wobec zachowań agresywnych należy wydobywać zalety, promować pozytywne zachowania, jesteś dobry w jakiejś dziedzinie. Cierpienie, według J.Bosko, to nieodłączny element życia i dojrzewania człowieka. Terapia ma polegać na tym, aby uświadomić to, co nieświadome. Uczeń sam powinien zrozumieć i zauważyć. Dlatego tak ważne są te trzy czynniki: miłość, cierpliwość i wiara. Miłość to najistotniejszy czynnik wychowania. Miłość wymaga słów, gestów uzewnętrznienia.
Zasady ks. J.Bosko: 1. Tak naprawdę nie mogę zmienić nikogo, bo prawdziwy i trwały rozwój każdego człowieka ma źródło w jego własnym sercu, życiu i wolności. 2. Mogę natomiast skutecznie oddziaływać na środowisko fizyczne i ludzkie, by stworzyć w nim taki klimat, który będzie pomagał w pozytywnym wzajemnym oddziaływaniu na siebie jego członków. 3. Człowiek może rozwijać się tylko w bezpiecznym i wolnym środowisku. Zagrożenie, nadmierne poczucie winy i strach popychają ku samoobronie, zamknięciu się w sobie, nieufności i braku serdeczności w stosunkach międzyludzkich. 4. Rozwój następuje pod warunkiem wyzwolenia wewnętrznych energii. Trzeba zatem pomóc młodzieży, zwłaszcza zaś tej, która jest nieufna i niepewna, uświadomić sobie swoje zalety i wszystkie pozytywy, i uwierzyć w siebie. 5. Także i cierpienie dostarcza okazji do rozwoju i nie należy chronić przed nim młodzieży za wszelką cenę. Dopóki nie przecierpiało się wystarczająco wiele, nie dojrzewa się i nie ma się motywacji do zmiany. 6. Niekiedy dziecko nosi w sobie cierpienie i kompleksy związane z nieodpowiednim wychowaniem, niezdrowym albo pozbawionym pozytywnych bodźców środowiskiem. 7. Nie można pomóc człowiekowi na siłę albo próbując nim manipulować. Byłaby to zła pomoc. Należy umożliwić mu rozwój., podchodząc do niego z miłością i cierpliwością słuchając go. Przymus nigdy nie skłoni człowieka do zmiany i doskonalenia się. 8. Chcąc pomóc innym muszę najpierw sam się zmienić, stać się harmonijnym, dojrzałym, spokojnym i wolnym człowiekiem. Tylko wtedy mogę wychowywać przez pozytywny wpływ. 9. Tym co wychowuje i przekształca, jest miłość. Miłość to witamina, której każdy potrzebuje do rozwoju. Ten, kto nie jest kochany, zostaje człowiekiem niepewnym, zazdrosnym i nie mającym jasnych poglądów, zaś ten kto jest kochany, wyrasta na człowieka spokojnego i mocnego, twórczego, wolnego i szczęśliwego. 10. Miłość wymaga gestów, słów i oznak uczucia przemawiających do serca młodzieży i dających jej pewność , że zasługuje na szacunek i zaufanie. Dochodzi się do tego „kochając to, co młodzież kocha”, interesując się tym, czym ona się interesuje i lubiąc to, co ona lubi. Dekalog ten stanowi istotę prewencji opartej na trzech aspektach: „rozum, religia, miłość”.
|